ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ

Σύγχρονος αλλά νεότερος του Αναξίμανδρου ήταν ο συμπολίτης του Αναξιμένης (πέθανε μεταξύ των ετών 528 και 525 π.Χ.). Θεωρείται μαθητής και διάδοχος του πρώτου, παράδοση που οφείλεται ίσως στο ότι φαίνεται ως συνεχιστής της σκέψης του.

Ο Αναξιμένης θεώρησε ως πηγή όλων των πραγμάτων, τον αέρα, τον οποίο θεώρησε άπειρο, επηρεασμένο εμφανώς από τον Αναξίμανδρο. Η επιλογή του αέρα ως πρώτης αρχής μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους. Ο αέρας υπάρχει παντού, γεμίζει και εμπεριέχει τα πάντα. Κατανέμεται σε όλο τον χώρο και χαρακτηρίζεται από κινητικότητα. Ο αέρας του Αναξιμένη είναι η απέραντη υλική μάζα και, σαν το αναξιμάνδρειο «άπειρο», ποιοτικά απροσδιόριστη στην αρχική της κατάσταση. Ο αέρας είναι επίσης θεϊκός, σαν το άπειρο , το αθάνατο και αιώνιο υπόστρωμα κάθε γένεσης, φθοράς και μεταβολής που συντελείται στον κόσμο. Αυτός συνέχει, περικλείει και συγκρατεί τα πάντα στο χώρο. Μέσα του περιέχονται ταυτόχρονα αναρίθμητοι κόσμοι που γεννιούνται και καταστρέφονται αέναα. Οι διαδοχικοί λοιπόν κόσμοι του Αναξίμανδρου αντικαθίστανται από τους άπειρους κόσμους του Αναξιμένη που υπάρχουν την ίδια στιγμή.

Ο Αναξιμένης προχώρησε πέρα από τον πρόδρομό του Αναξίμανδρο, καθώς πρώτος επιχείρησε να συλλάβει τον μηχανισμό που εξηγεί την ποιοτική πολλαπλότητα στο φυσικό κόσμο. Η μετάβαση από το θερμό στο ψυχρό, από το υγρό στο ξηρό και γενικότερα όλες οι ποιοτικές μεταβολές συλλαμβάνονται ως μεταβολές της κατάστασης του αέρα που αποτελεί την κοσμική ύλη ή ουσία κατά την αριστοτελική ορολογία. Ο ίδιος, όπως και οι δύο άλλοι μιλήσιοι φιλόσοφοι ότι η μεταβολή προϋποθέτει κάποιο σταθερό στοιχείο.

Ο φιλόσοφος διατύπωσε έναν νόμο του γίγνεσθαι σύμφωνα με τον οποίο όλες οι μεταβολές στο σύμπαν οφείλονται στην αραίωση και στη πύκνωση της πρώτης αρχής, του αέρα. Έτσι άνοιξε το δρόμο της ποσοτικοποίησης των ποιοτικών καθορισμών στον οποίο θα πορευθεί η επιστήμη.